یزد در عصر حاج عبد الملک عقدائی (1) شهر بازرگانی و صنعت

 

یزد در عصر حاج عبد الملک عقدائی (1)

شهر بازرگانی و صنعت

در مطالعه ی گذشته ی اقتصادی – اجتماعی – فرهنگی باید توجٌه داشت که در سرزمین ایران ، طی قرون متمادی ، آنچنان واقعیتی بنام « کشور ایران » وجود نداشته است ؛ و آنچه که در تاریخ آمده است حکومت هائی است از خاندان ها ، قبایل و ایلات و عشایر بر این سرزمین یا بر بخشی از آن ، که بدون حدٌ و حدود و مرز سیاسی مشخص ؛ ایران نامیده می شده است ؛ و شهر و ناحیه ی یزد ، مجموعا" ، در مرکز جغرافیائی سرزمین ایران قرار گرفته است .

در سرزمین ایران ، اسماعیل صفوی ، که در یزد قتل عام به راه انداخته است ، افغانها که در زمان غلبه شهر را تاراج کرده اند ، افشاریان که دست کمی از افغانان نداشته اند ، کریمخان زند که به نوشته آتشکده یزدان ، یزد را با گرفتن باج و خراجی بی حدٌ و حصر باصطلاح لُخت کرده است ، و قاجاریان ... همه به زور شمشیر ، جلادت و قصاوت تام و تمام و در راه منافع و مطامع شخصی و گروهی ( بخصوص ایلاتی ) به حکومت و سلطه کامل بر مردم می رسیده اند ؛ و پس از رسیدن به حکومت ، ثروت گروه ها و آبادیهای دیگر را به شهر مرکز خود منتقل می کرده اند و طبیعتا" به آبادی آن می افزوده اند ؛ مثل قزوین و اصفهان صفویان و افغانها ، مشهد افشاریان ، شیراز زندیان و تهران و تبریز قاجاریان به بعد .

امٌا از زمان صفویان ، که کتب تاریخی و سفرنامه ها صراحت بیشتری دارند ؛ یزد همچنان « دارالعباده » و شهری مذهبی بوده است که مردم آن به کار و کوشش در راه تولید کشاورزی و صنعتی ، و آنگاه بازرگانی ، شهرت داشته اند .