آیا حاج عبدالملک ، فرزند اصلان خان ، واقعا" عقدائی بود ؟ (3)
مشهد قدیم
آیا حاج عبدالملک ، فرزند اصلان خان ، واقعا" عقدائی بود ؟ (3)
عبدالملک در خراسان
تصوٌر و تصویرِ صحیح زندگی در زمان عبدالملک گرچه اندکی دشوار ، امٌا به هیچ وجه بعید نیست . ازجمله مسافرت ها طی راههای صعب و طولانی است که نه تنها به آن عادت داشته اند بلکه ، بنا به اقوال شفاهی ، برای برخی در زمره بهترین تفریحات ( تنوع و طبیعتگردی ) بشمار می رفته است . از این رو امکان اینکه زندگی ییلاقی – قشلاقی عبدالملک به جای از عقدا به شهری بسیار نزدیکتر چون یزد به شهری دور تر چون مشهد بوده است وجود دارد ؛ منتهی شرح زندگی وی یا وجود ندارد یا یافت نشده است و شرح زندگی فرزندش آخوند ملٌا اسماعیل نیز به حدٌی در معرض خیالبافی ها و تصوٌر نگاریها قرار گرفته است که چندان مورد اعتماد نمینماید ؛ بخصوص که در موارد اصولی ، مثل زمان و مکان تولٌد دچار تناقضاتی فاحش و اصولی است .
به فرض اینکه آخوند ملٌا اسماعیل نمی توانسته است با تولد در 1188ه . ق، و آنهم در عقدا با سنٌی محدود به 42 سال ، به تحصیلات و توفیقاتی اینچنین عظیم نائل آمده باشد احتمال تولد وی در سال 1176 هجری قمری بیشتر صحیح مینماید و به این ترتیب محل سکونت اصلی وی ( قشلاقی ) یا محل سکونت خانواده عبدالملک می توانسته است در مشهد مقدس بوده باشد ؛ بدینمعنی که عبدالملک پس از پایان نسبی شورش ها و خطراتِ پسا نادر شاهی به مشهد مقدس باز گشته است که قرائن و شواهدی نیز در این باره وجود دارند :
عشق به وطن اصلی به مصداق « هرکسی کاو دور ماند از اصل خویش - بازجوید روزگار وصل خویش » .
امنیت و آرامش نسبی مشهد در زمان حکومت شاهرخ میرزا افشار بر مشهد تا سال 1210 هجری قمری / 1174 خورشیدی .
برکت همجواری با امام رضا (ع).
سفرهای متعدد ملٌا به خراسان که در روایات شفاهی آمده است .
خویشان متعدد آخوند ملٌا اسماعیل در مشهد که از احفادِ شخص ملٌا نبوده اند ، از اعفاد عبدالملک بوده اند ، و گویا برخی هنوز هم در مشهد سکونت دارند ؛ وعقدائی نامیده می شوند .
این روایت شفاهی که دونفر از پنج خواهر آخوند ملٌا اسماعیل در مشهد ازدواج کرده بوده اند و یکی از این شوهر خواهرها یا داماد های عبدالملک ، یک روحانی ، مشهور به عقدائی ، بوده است * .
مادر عبدالملک که احتمالا" از گرجی ها بوده است ، همجواری با آنان را می جسته است ؛ و آورده اند :
هنگامی که نادرشاه در 1732 به تفلیس رسید 6000 خانوار از گرجیانی را که با وی دشمن بودند به خراسان تبعید کرد . » (1) . » .
وجود مدارس متعدد وحوزه علمیه شیعه دوازده امامی و امکان تحصیل ملٌا و سوق دادنش به سوی عتبات ؛ حال آنکه حوزه علمیه یزد در آن زمان آنچنان تعلقی به شیعه دوازده امامی نداشته است ؛ و بسیار بعید مینماید که ملٌا بدون کوچکترین تحصیلاتی در ایران ، یا تحصیلاتی بدوی در عقدا ، برای تحصیل در حوزه علمیه نجف راهی آن شهر مقدس شده باشد .
بنظر می رسد پس از درگذشت عبدالملک ِ سرشناس و متمول در مشهد و دفن وی در مجاورت حضرت ثامن الائمه یا حتی انتقال به عتبات عالیات و دفن در آن محلٌ مقدس ، و سکونت آخوند ملٌا اسماعیل در یزد ، مابقی خانواده عبدالملک نیز با آخوند ملٌا اسماعیل در یزد ساکن شده سه دختر دیگر عبدالملک در یزد ازدواج کرده اند ؛ ضمن اینکه ازدواج ها می توانند قبل از این مهاجرت صورت گرفته خویشانی که مشوق سکونت و فعالیت آخوند ملٌا اسماعیل در شهر یزد معرفی شده اند از جمله همین خواهران ملٌا بوده باشند.
وضعیت اجتماعی سه داماد عبدالملک که از روحانیان سرشناس و یکی از آنان از بزرگترین ثروتمندان ایران بوده است نیز حاکی از جایگاه و تمول عبدالملک در زمان زندگی خود می باشد .
· * در تابستان 1344 در حرم امام رضا روحانی ئی بنام عقدائی خود را از احفاد یکی از خواهران آخوند ملٌا اسماعیل معرفی می کرد ؛ که تعدادی از خویشانش نیز از همان قدیم الایام به اصفهان مهاجرت کرده در کسوت روحانیت می باشند .
( 1 ) ویلم فلور . حکومت نادرشاه . ترجمه ابوالقاسم سری . تهران . انتشارات توس . 1368 . صص 48 و 69 .
